Het Internationaal Strafhof stelt een officieel onderzoek in naar ‘de situatie in Palestina’. Dat maakte hoofdaanklaagster Fatou Bensouda woensdag 3 maart bekend. Het onderzoek spitst zich toe op mogelijke Israëlische en Palestijnse oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, begaan in door Israël bezet gebied sinds 13 juni 2014.
Daarbij zal met name worden gekeken naar de grootschalige Israëlische aanval op de Gazastrook in 2014 (‘Operation Protective Edge’), de raketbeschietingen van Hamas en andere Palestijnse groeperingen op Israël, het doden en verwonden van Palestijnse betogers in de Gazastrook door Israëlische scherpschutters tijdens de ‘Grote Mars van Terugkeer’-demonstraties in 2018 en 2019, en de Israëlische kolonisering van de Westbank en Oost-Jeruzalem. In het onderzoek zal worden nagegaan welke personen verantwoordelijk zijn voor de eventuele misdaden. Hen wacht vervolgens berechting in Den Haag, de zetel van het hof.
Lang vooronderzoek
Het besluit volgt op een door Bensouda in januari 2015 ingesteld vooronderzoek. Daarin werd beoordeeld of is voldaan aan de criteria voor het openen van een officieel onderzoek. In december 2019 maakte Bensouda bekend daarvan overtuigd te zijn. Ze stelde ‘dat er oorlogsmisdaden zijn of worden begaan op de Westbank, inclusief Oost-Jeruzalem, en in de Gazastrook’, en dat het Strafhof daaruit voortvloeiende zaken kan onderzoeken.
Bensouda maakte nog één voorbehoud: ze wilde zekerheid over de rechtsbevoegdheid van het Strafhof in de bezette gebieden. Bensouda zelf kende geen twijfel, maar Israël stelde dat het hof die bevoegdheid niet heeft. Om te voorkomen dat dit punt in een later stadium tot discussie zou leiden, verzocht ze een speciale Kamer van het hof (de ‘Pre-Trial Chamber 1’) een juridisch oordeel over de kwestie te vellen.
Een maand geleden oordeelde de Kamer dat het hof rechtsmacht heeft in de bezette gebieden. Daarnaast oordeelde ze dat Palestina, als bij het Strafhof aangesloten staat, gerechtigd is zaken aan te dragen, en dat de aanklaagster, gezien de uitkomst van haar verkennend onderzoek, verplicht is een officieel onderzoek in te stellen. Daarmee was de weg vrij voor Bensouda’s aankondiging van woensdag
Verplichting
In haar bekendmaking onderstreept Bensouda de verplichting die zij heeft om zaken als deze te onderzoeken. Nauwgezet beschrijft ze hoe ze de afgelopen jaren de procedure heeft gevolgd die het oprichtingsverdrag van het hof – het Statuut van Rome – voorschrijft wanneer aangesloten staten zaken aanhangig maken. Ze benadrukt dat ieder onderzoek ‘onafhankelijk, onpartijdig en objectief’ wordt uitgevoerd, ‘zonder angst of bevoorrechting’.
Ook beklemtoont Bensouda dat tijdens iedere gezette stap de betrokken staten en vele andere partijen zijn gehoord. Ook tijdens het komende onderzoek zal voortdurend contact worden gehouden met de Israëlische en Palestijnse regering, en worden nagegaan in hoeverre beide zelf overgaan tot onderzoek van de vermeende misdaden en berechting van de verantwoordelijken. Onderzoek door de aanklaagster is altijd complementair; het Strafhof is een laatste toevluchtsoord voor slachtoffers van misdaden die door de verantwoordelijke autoriteiten niet worden onderzocht en berecht.
Hoe het onderzoek zal verlopen en welke prioriteit het zal krijgen zal volgens Bensouda, die op 17 juni wordt opgevolgd door de Brit Karim Khan, in de naaste toekomst worden besloten. De aanklaagster en haar medewerkers kampen, naast de coronapandemie, met beperkte middelen en een volle agenda. Dat zal hen er echter niet van weerhouden ‘de verantwoordelijkheden die zij onder het Statuut van Rome hebben na te komen’.
Bensouda vraagt de Palestijnse en Israëlische slachtoffers van de te onderzoeken misdaden om geduld. Zij is zich bewust van ‘de lange cyclus van geweld en onveiligheid die aan beide kanten enorm leed en wanhoop teweeg heeft gebracht’, maar kan geen ijzer met handen breken: ‘Het onderzoek kost tijd.’
Instemming en afwijzing
Van Palestijnse zijde werd positief op Bensouda’s bekendmaking gereageerd. Zowel de Palestijnse Autoriteit als Hamas verwelkomden haar aankondiging. In een persbericht drong het Palestijnse ministerie van Buitenlandse Zaken bij Bensouda aan op spoed. De Israëlische misdaden houden tot op de dag van vandaag aan en bepalen de levens van veel Palestijnen, aldus het ministerie:
In Israël stak zoals gebruikelijk een storm van grimmige verontwaardiging op. Volgens bekend recept werd over de hele linie de aanval op Bensouda en het hof ingezet. Kernpunt in de commentaren is de verdachtmaking dat het onderzoek zou zijn ingegeven door politieke overwegingen en persoonlijke haat tegen Israël en joden.
https://rightsforum.org/nieuws/internationaal-strafhof-opent-onderzoek-naar-situatie-in-palestina/
picture attribution: Iamthestig, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons
